Johannes Evangelie
Je kan een beetje met woorden spelen; hieronder over een paar van de meest beroemde teksten ter wereld: Genesis en Johannes
Genesis 1:1 In het begin schiep God de hemel en de aarde
Dit is allemaal vrij onduidelijk: wat doet die bijzondere kerel hier. Maar je kan, als je als een beetje mini rechercheur wilt spelen, denken dat je hier op het spoor bent van mensen die bezig zijn met balanslezen, die ontdekten dat er een balans in deze wereld zit, ook al wisten ze nog niet precies hoe het in elkaar zit.
Ze zien een gigantisch potentieel; giga universum, een aarde. Hoe moet je dat verklaren, dat dit er allemaal is? Nou, weet je wat, zet dat maar aan de ene kant van de balans, aan de linkerkant: onder Activa. Je kan het specificeren: noem dit de post “materiele activa”. In Genesis 1 noemen ze ook leven; zet dat ook maar onder Activa want dat is ook iets bijzonders in deze wereld. Maar het is wel iets anders, dat kan je dan ook anders specificeren, noem dat “immateriele activa”. En dan de vraag waar ze naartoe willen: hoe kan dat allemaal nu zomaar bestaan? Dat kan nooit zomaar op zichzelf ontstaan, is de veronderstelling, en die lijkt mij terecht. Dan moet je iets aan de Passiva kant zetten, iets wat gelijk aan gewicht is aan alles wat bestaat, iets wat zwaar genoeg is dat het tegenwicht kan bieden aan de onwaarschijnlijkheid, de bijzonderheid, of hoe u het wil noemen, van alles wat je hebt staan onder Activa. Dat moet dus een zwaargewicht zijn, wat aan Passiva kant staat; iets wat net zo zwaar is als alles wat aan de Activa kant staat: dat kan niemand minder zijn, was hun conclusie, dan God.
Wat een stunt: je zet alles links onder Activa, prop het daar maar in, en dan zet je een iemand aan de rechterkant: ha!
Zo hebben ze dat ook echt bedacht denk ik, want het past met de tekst. Het past dat God aan de Passiva kant staat, want er staat bijvoorbeeld “en God zei laat er licht zijn”; een woord als “zei” en “laat” wijst op een Passiva iets. En vervolgens staat er “en er was licht”, een Activa iets.
Of er staat “en God zag dat het goed was”, dat is “zien” en dat is een Passiva iets, en dan komt er “en maakt onderscheid tussen licht en duisternis” en dat is een Activa iets
Nieuwe Testament Johannes 1:1 In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God.
2. Dit was in het begin bij God.
3. Alle dingen zijn door het Woord gemaakt, en zonder dit Woord is geen ding gemaakt dat gemaakt is.
4. In het Woord was het leven en het leven was het licht van de mensen.
Dit is in feite hetzelfde schema. Nu staat er aan de Passiva “Woord”. Dit is een iets meer intellectueel iets. Het lijkt ook een ander iets.
Er staat wel in het begin van het Johannes Evangelie dat het Woord gelijk gesteld wordt met God; maar pas op: schijn kan bedriegen, hier zit een betekenisonderscheid. Je kan het ook lezen als: het Woord is net zo belangrijk als God dus je kan in plaats van God net zo goed Woord neerzetten aan de Passiva kant:
Er is wel een lastigheid
Dat heeft te maken met het volgende. In de Oude Testament explodeerde het universum aan de Activa kant; maar God explodeert ook vaak aan de Passiva kant. En in het Oude Testament zit er veel geweld aan de Activa kant; maar God is ook gewelddadig aan de Passiva kant, en laat dat gebeuren.
Je ziet dat het in evenwicht is, maar het is wel veel geweld aan de ene kant, is evenveel geweld aan de andere kant.
In het Nieuwe Testament speelt dit ook, al is het daar iets anders. Dat is meer intellectueel; daar gaat het meer om: hoe kunnen wij dit bestaan begrijpen. Daar zit voor ons veel onbegrijpelijks aan de Activa kant: hoe verlopen natuurlijke processen? Hoe ontstaat leven? Dat zijn ingewikkelde dingen die mysterieus zijn en je niet kan verklaren en geen grip op kan krijgen.
En dan krijg je dan precies zo ook aan de Passiva kant: en dat is Jezus. Hij doet evenveel ingewikkelde dingen die mysterieus zijn en je niet kan verklaren, en waar je ook geen grip op kan krijgen: geboren worden uit een maagd, lopen over water, opstaan uit de dood.
De balans is dus wel in evenwicht weer, maar ja, wel een beetje negatief: je hebt evenveel onbegrijpelijkheid aan de Activa kant, als aan de Passiva kant. Als er aan de Activa kant op mysterieuze wijze dingen ontstaan en vergaan, als wij die processen niet begrijpen, dan krijg je aan de Passiva kant precies hetzelfde
Daar krijg je dan Jezus die op even mysterieuze wijze processen laat verlopen, waar wij niets van begrijpen, zoals water in wijn veranderen, of een brood verdelen over vijf duizend gezinnen, en hij gaat weer even mysterieus weg.
Kan dit ook anders?
Het is netjes in balans, dat je aan de ene kant mysterieuze dingen hebt staan, en aan de andere kant ook mysterieuze dingen: aan elke kant van de balans, zowel aan de Activa kant als aan de Passiva kant, staan evenveel raadsels: is dat mooi in evenwicht! Ja, dat wel, maar het is wel wat negatief zeg.
Strikt genomen kan het ook zonder mysterie. Dat vergt wel wat lef. Dat houdt in dat je zelf aan de Passiva kant gaat staan: wow. Daar zet je gewoon jezelf neer; althans je eigen denkvermogen:
Is dit niet te makkelijk gedacht?
Je zou kunnen denken: intelligentie is veel te licht, aan de Passiva kant, om evenveel te wegen als alle activa aan de Activa kant van de balans. Maar dat is niet zonder meer waar.
Simone Weil veronderstelde het al: denken is zwaartekracht; negatieve zwaartekracht. Ik zou kunnen zeggen: het is gewicht die aan de Passiva kant van de balans staat, naast fysische werkelijkheid aan de Activa kant.
Hoezo sta jij aan de Passiva kant?
Dat merk je als kind. Een voorbeeld, toen ik bij de peuterspeelzaal kwam als eerste dag, dan ben je drie jaar. Ik wilde naar het speelgoed lopen, toen zei de juf: kom je ook in de kring zitten? Maar ik wilde eerst kijken naar het toffe speelgoed. Dus ik zei: waarom moet dat? En zij zei: dat doen wij altijd. En ik dacht: ik vroeg niet hoevaak je het doet, maar waarom; en geen antwoord op de vraag, is geen kind in de kring; doei.
Daarna ging zij een fotocamera halen: even op de foto zetten dat “aparte kind”. Maar ik dacht bij mijzelf: jij hebt veel drukte jongedame. Eerst maak je heisa dat ik niet even rustig naar het speelgoed mag kijken; en daarna heisa dat een kind naar speelgoed wil kijken: dat is toch normaal? Daaraan merk je: heej, zij staat aan de Activa kant van het bestaan, zij is erg actief, erg druk; maar ik ben rustig, ik sta aan de Passiva kant.
Hoezo sta jij aan de Passiva kant?
Een ander voorbeeld, iets later in de tijd: Sinterklaasfeest in groep een van de basisschool. Dan ben ik vier. Normaal zijn mensen van de Activa kant dus die gaan vrolijk meedoen met het Sinterklaasfeest. Maar als jij aan de Passiva kant staat, dan ben je een beetje de “kleine rechercheur”, en gaat de gedachte zo: dat is een rare vent, dat vertrouw ik niet: rare kleding, rare baard, dat wil ik weten! Je krijgt ook direct mazzel: het antwoord valt gewoon uit de lucht; de werkelijkheid gaat zich aan jou aanpassen, als jij aan de Passiva kant staat. De mazzel begon met dit: alle kinderen mochten de Sint zomaar een vraag stellen. Bingo, buitenkans! Dat moet je dan wel goed doen. Je bent aan de Passiva kant, dus je gaat niet zomaar wild een vraag bedenken, zoals ze dat aan de Activa kant doen, gewoon blind, maar jij gaat eerst waarnemen wat er zoal bijzonder aan de Sint is, en luistert wat ze over hem zeggen, en het bijzondere was: hij is heel oud, dat werd benadrukt. Aha! Daar kan ik hem misschien op vastpinnen. Dus mijn vraag was: hoe oud bent u? Dat wilde ik precies weten, maar hij bleef maar om de vraag heen draaien: “heel oud mijn kind”. Ja maar hoe oud dan? Bent u ouder dan honderd? Honderd-en-tien? Honderd-en-twintig??? Nou, ja nou . . .
Ik vermoed dat het succes van Sinterklaas ermee te maken heeft dat de meeste kinderen pas op latere leeftijd tot honderd tellen. Ook vermoed ik dat de meeste kinderen niet in de gaten hebben hoe oud een mens kan worden, dat wist ik toen al; vandaar die vragen over honderd-en-twintig. Ik heb geen idee hoe ik dat had geleerd, maar kennelijk een kwestie van opletten. Maar in ieder geval: die man wilde duidelijk geen antwoord geven. Daarna stopte ik met vragen: heeft toch geen zin, hij ontwijkt de vraag op alle mogelijke manieren. Maar ging ik kijken, dan maar het antwoord met mijn ogen opzoeken, en wat bleek: ik zag dat zijn baard vastzat met een draadje achter zijn oor. Aha! Bedrog! Wij kinderen worden hier voor de gek gehouden. Dat vinden volwassenen kennelijk leuk. Ze hebben misschien ressentiment dat zij niet meer zo jong zijn als wij, en dan gaan ze dat terugpakken door ons voor de gek te houden, dan kunnen ze over ons meewarig lachen: ach, die domme kindertjes toch.
Hoe is het daar anders?
Als jij aan de Passiva kant van het bestaan staat, dan gaan de dingen dus compleet anders: alle kinderen druk met zingen voor de Sint, en ik: bedrog! Ik doe niet mee met deze nepspelletjes. Daar ga ik niet mee akkoord. Dat lijkt negatief, maar het gaat positief uitpakken, want zo’n houding kan je in het leven hard nodig hebben. En misschien al heel snel. Dat was toen ik iets ouder was. Toen overleed mijn vader, ik was net vijf geworden. Dat is enkele weken na dat Sinterklaasfeest, als je het uitrekent ongeveer anderhalve maand later. Ik heb nog een tekening van die tijd waarop ik mijn vader tekende in een auto en erbij schreef dat ik het altijd cool vond dat we op vakantie gingen in de auto naar Duitsland.
Nu gingen we met de auto naar de winkel, op zaterdagmiddag 9 januari. Hier gebeurde een paar rare dingen. Onderweg overleed hij. Als jij aan de Activa kant van het bestaan staat, dan kan je in paniek schieten: ay ay ay ay ay. Aan de Activa kant van het bestaan, kan je dan ook gaan bidden, als er verder niets aan te redden valt: als je maar iets doet, mensen van de Activa kant zijn echte “doeners”. Maar dan merk je hoe anders dat is als jij aan de Passiva kant staat. Er ontstaat geen paniek, maar maximaal enige wrevel: waarom geeft hij geen antwoord meer op mijn vragen. Ik dacht: hm, hij is erg stil, dus het lijkt erop dat hij dood is, maar misschien heeft hij gewoon slechte zin, “flauw”; laten we maar afwachten. Als jij aan de Passiva kant staat, dan ga je niet actief dingen doen, maar passief dingen afwachten. Jij laat de vraag of hij is overleden in feite open; en daardoor bleef de auto rijden. Tot ik de vraag afsloot. Dat was toen we richting een voorrangsweg kwamen, toen dacht ik: of hij is dood, of hij gaat zo dood, die vraag kan ik nu wel laten schieten. Met als gevolg dat de auto direct zich omdraaide en we veilig op een parkeerhaven eindigden. Nogmaals: als jij aan de Passiva kant staat, dan ga je niet actief dingen doen, maar passief dingen afwachten. En er gebeurt nooit iets slechts: het loopt altijd goed af.
Is hiervoor een natuurkundige verklaring?
Dat zou kunnen. Het zou kunnen zijn dat de Activa kant in de kern bestaat uit potentiele energie. En de Passiva kant bestaat uit denkvermogen, ook een vorm van energie. En op deze balans moet de totale hoeveelheid energie links en rechts altijd gelijk zijn; dus aan de ene kant evenveel als aan de andere kant.
Dat kan betekenen dat als denkvermogen heel sterk is, potentiele energie ook sterk is om zich te verplaatsen en fysische processen te beinvloeden
Weten mensen dit?
Nee. De wereld wordt gerund door “activo’s”. Ik was vandaag bij de IKEA Duiven. Het viel mij op hoeveel moslims hier lopen; ik vermoed dat 33% van de klanten moslim waren. Dat zijn echte “activo’s”: denken is aan hen niet besteed, zij hebben God aan de Passiva kant van het bestaan, en zij staan aan de Activa kant. Ze zijn dan ook vaak hyperactief. Ze waren inderdaad erg druk: ze keken boos, waren ruzieachtig, druk gesticulerend en pratend, rare gewaden.
Ik liep ertussen als iemand die staat aan de Passiva kant van het bestaan; dat is de positie waar zij Allah aanwezig achten. Maar ik sta daar zelf. Bij hen mag je niet stelen omdat anders Allah je straft; ik steel niet omdat ik daar geen zin in heb. Wij leven met deze mensen in totaal afgesloten werelden, en dat lijkt mij ook het beste: ik heb totaal niets met jullie, met jullie drukte, Het is niet persoonlijk, maar een minuut met jullie en ik ben moe van jullie drukte, uitgeput.
